Nasiona karczocha

Karczoch (Cynara scolymus L.) uprawiany jest w Polsce amatorsko, ostatnio również jako surowiec do produkcji leków, stosowanych przy zatruciach wątrobowych.

Jadalną częścią rośliny jest pąk kwiatowy, a ścisłej – grube, mięsiste i soczyste jego dno wraz z podstawami listków okrywy kwiatostanu – koszyczka. Pąki nadają się do spożycia, gdy są już dobrze wykształcone, ale nie zaczynają się jeszcze rozwijać. Karczochy cenione są przede wszystkim ze względu na smak, ich wartość odżywcza nie jest bowiem duża.

W warunkach klimatu ciepłego karczoch jest rośliną wieloletnią. Karczoch zwyczajny może być uprawiany jako roślina 3-4-letnia lub jednoroczna. Uprawa karczocha jako rośliny jednorocznej jest łatwiejsza, gdyż roślinę ciężko jest ochronić przed przemarzaniem. Pąki zbierane są tuż przed otwarciem kwiatów, które zwykle są gotowane przed jedzeniem. Jedynie podstawa karczocha i jego „serce” jest jadana, młode owoce, wytwarzane na bocznych łodygach mogą być marynowane lub używane w zupach i gulaszach. Rośliny rocznie uzyskują ok. 5-6 główek (w drugim roku).

Aby dostać się do serca karczocha, należy odciąć lub odłamać łodygę bardzo nisko i usunąć wszystkie zewnętrzne liście. Następnie trzeba odciąć wierzchołek kwiatostanu i skropioną sokiem z cytryny roślinę gotować przez 30 minut w lekko osolonej wodzie z dodatkiem cytryny i szczyptą cukru – w ten sposób pozbędziemy się naturalnej goryczy rośliny.

Z wyglądu przypomina bujny oset. Wymaga stanowiska ciepłego, dobrze nasłonecznionego, osłoniętego, gleby próchniczej, dostatecznie wilgotnej, silnego nawożenia. Dołki zaprawia się dobrze rozłożonym obornikiem lub kompostem. Nasiona wysiewa się w końcu lutego i na początku marca do doniczek (po 2-3 nasiona) w żyzną, próchniczą, lekką ziemię z domieszką torfu. Na rozsadę do obsadzenia 1 ara trzeba wysiać 20g nasion. Dla kiełkowania korzystna jest temperatura około 20°C, po wzejściu roślin niższa – około 15°C. w doniczce pozostawia się tylko jedną najsilniejszą roślinę. Rozsadę wysadza się do gruntu w końcu maja w rozstawie 100x80-100cm. W celu otrzymania dużych pąków na roślinie pozostawia się tylko 3 pędy, a na każdym z nich po 2-3 pąki, inne usuwając jak wcześniej. Zbiór karczochów przypada na koniec sierpnia lub wrzesień. W korzystnych warunkach można karczochy przezimować w gruncie, ścinając łodygi po sprzęcie paków i przykrywając ziemię po lekkim przemarznięciu gałązkami iglaków, torfem, słomą, łętami, przy dużych mrozach dodatkowo ziemią.

W krajach o rozwiniętej uprawie karczochów odmiany odgrywają pewna rolę, u nas w uprawie amatorskiej różnice odmianowe nie mają większego znaczenia.

Najbardziej cenionym składnikiem karczocha jest cynaryna (kwas 1,5-dikawoilochinowy). Substancja ta charakteryzuje się znaczącym wpływem na funkcjonowanie wątroby. Cynaryna posiada właściwości żółciotwórcze i żółciopędne, dzięki czemu ułatwia trawienie pokarmów. Przyczynia się również do obniżenia stężenia cholesterolu i trójglicerydów. Zawarta w karczochu inulina pozytywnie wpływa na regulację poziomu cukru we krwi.